Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse pubers steeds slechter zijn gaan lezen. Zo slecht dat ze niet echt begrijpen waar een tekst over gaat. Bovendien vinden ze lezen tijdverspilling.
Ik was 13 toen ik Het leven is vurrukkulluk van Remco Campert las. In één avond las ik met een blos op mijn wangen het boek uit. Pagina voor pagina volgde ik de avonturen van Mees en Boelie. In geen enkel boek dat ik tot die tijd had gelezen was het leven van jonge mensen zo nonchalant en sierlijk tegelijk weergegeven. De volgende dag las ik het nog een keer en voordat ik het terugbracht naar de bibliotheek nog een keer.
Liefde voor lezen
Het luchtige, het speelse, de beroering, de onderliggende opwinding, het alledaagse slenteren verweven met de alledaagse spanning; alles was geweldig aan dit boek. Of nee, bevrijdend. Met Remco Campert in mijn handen ging er een heel nieuwe wereld open. De wereld van vrijheid. En dat zat niet alleen in het verhaal zelf dat over de vrijheid om te kiezen hoe je je leven vorm wilt geven gaat, maar ook in de vrijheid van het lezen, je gedachten erop los laten, het schrijven, de toon, het wel of niet uitdiepen van de karakters. Vanaf toen bloeide mijn liefde voor leven weer op en las ik boek voor boek de hele bibliotheek uit.
Hoe anders vergaat het mijn pubers. Toen ze klein waren las ik elke dag met ze. We hadden kasten vol boeken, gingen elke week naar de bieb en ’s avond las ik ze steevast voor. Elke keer als zij met een boek voor hun neus zaten stak ik buiten zinnen mijn duim op en hun basisschool kozen we onder meer uit op het vele lezen dat in de klas werd gedaan. Dan zou je denken dat het wat dat lezen betreft wel goed zou komen. Welnu, ik kan me niet meer herinneren wanneer ik hen met een boek voor hun neus zag. Ze lezen helemaal niet meer. Ja, alleen als het moet voor school en het boek in kwestie niet in filmversie te zien is.
Niet lezen is niet begrijpen
Uit onderzoek is onlangs gebleken dat Nederlandse 15-jarigen slechter zijn gaan lezen. In een artikel in Parool staat dat bijna een kwart van de pubers niet goed genoeg leest om teksten écht te begrijpen. Ze vinden er bovendien geen bal aan. Met als gevolg dat 24 procent niet op het gewenste niveau kan lezen. Ze hebben er moeite mee om de boodschap van berichten eruit te halen en conclusies aan een tekst te verbinden.
Dat laatste zie ik ook bij mijn pubers. Waar ze op de basisschool nog dikke A-plussen op hun Cito-toetsen scoorden voor begrijpend lezen blijven er magere zesjes over op de middelbare school. Maar toch heb ik niet het idee dat ze als konijnen die in felle koplampen kijken door het leven gaan. Over de meeste gespreksonderwerpen die bij ons aan de keukentafel ter tafel komen kunnen ze meepraten omdat ze er in meer of mindere mate iets over hebben gelezen. En ik heb ook niet het gevoel dat als ze meepraten ze er geen bal van snappen. Dus dat wat ze lezen begrijpen ze blijkbaar goed genoeg.
Dat lezen niet meer de nummer 1 hobby is van de meeste pubers blijkt ook uit dat onderzoek. Zo’n zestig procent van de pubers leest alleen als het moet of om wat informatie op te zoeken. Bijna de helft van de tieners vindt lezen tijdverspilling. Voor slechts één op de vijf 15-jarigen is lezen een van de favoriete hobby’s. Het is zo jammer. Ik gun mijn pubers namelijk het plezier van lezen zo. Het verdwijnen in een verhaal, de spanning van die eerste pagina én van die laatste. Het sneller willen lezen omdat je nieuwsgierig bent om dan uiteindelijk heel langzaam die laatste hoofdstukken te lezen omdat je niet wil dat het boek uit is. De beroering van een verhaal, het geraakt worden door woorden, het leren van een wereld die niet eerder jouw wereld was.
Meepraten aan de keukentafel
Als ik aan mijn pubers vraag waarom ze niet lezen is hun standaard antwoord dat ze wel lezen, maar op een andere manier. Wellicht hebben ze gelijk. Ik denk ook dat mijn pubers veel meer lezen dan ik ooit op vijftienjarige leeftijd heb gedaan. Omdat er ook zo ontzettend veel informatie te vinden is. Ze lezen alles wat los en vast zit, van het nieuws tot sport en achtergrond. Maar het is altijd op hun telefoon, het zijn vrijwel allemaal korte teksten en vaak facetimen ze tegelijk met hun bf’s. Maar of dat slechter is? Geen idee.
Ondertussen doe ik allerlei pogingen om ze toch aan het boekenlezen te krijgen. Maar zoals dat gaat bij het opvoeden van pubers, hoe meer je er bovenop zit, hoe minder het werkt. Toen ik laatst weer quasi achteloos een paar boeken door het huis liet slingeren in de hoop dat een van mijn pubers het zou oppakken, vroegen ze waarom ik me toch zo druk maakte om dat lezen. Ik legde uit hoezeer ik ervan had genoten als puber, hoe ik ervan had geleerd en hoe het mijn wereld had vergroot. En dat het soms zo fijn was om even ‘weg’ te zijn uit mijn dagelijkse leven.
Het komt echt wel goed
Als ik ze vertel over Het leven is verrukkulluk en hoe bevrijdend het voor me was geweest, snap ik ineens waarom het lezen van een boek voor mijn pubers zo anders is. Hun wereld hoeft niet meer vergroot te worden, want die is al groot. Lezen hoeft ook niet bevrijdend te zijn, wat hun leven is in vele opzichten al bevrijd. Ik las dingen die voor mij nieuw waren. In het boek van Remco Campert las ik over drugs, seks, Amsterdam; allemaal nieuw voor mij, want er bestond niet zoiets als internet of social media waar je al die informatie kon vinden. Maar mijn pubers weten dat allemaal al.
Is het daarom niet belangrijk dat we kijken naar wat ze leuk en interessant vinden om te lezen, dat we kijken naar wat aansluit bij hun (be)leefwereld in plaats van hen te vertellen wat ze móeten lezen. En hoe ze moeten lezen. En dat ze vooral veel moeten lezen. Als ik dat de hele tijd te horen zou krijgen zou ik er ook moe van worden.
Als we willen dan pubers gaan lezen moeten we het lezen voor pubers weer leuk maken. En dat kan alleen als we met z’n allen wat ontspannender omgaan met onze ideeën over lezen. Dat we stoppen met dat opgeheven vingertje van ‘lezen moet’. En stoppen met die opgelegde leeslijsten voor school, maar pubers een lijst met boeken naar keuze laten opstellen. En stoppen om te denken dat het zonder veel en vaak lezen niet goedkomt met die pubers.
Ik denk dat het ongetwijfeld goedkomt met deze generatie pubers. Een generatie die zich breed ontwikkelt, misschien op een andere manier dan wij dat hebben gedaan, maar dat is zeker niet slechter, hoogstens anders. Laten we vooral ook wat meer vertrouwen hebben in pubers, ook als het op lezen aankomt. Ze lezen echt al genoeg. Genoeg om te zorgen dat dat begrijpend lezen een voldoende blijft. Misschien geen dikke vette voldoende, maar dat heb je ook helemaal niet nodig om met vlag en wimpel te slagen in het leven. Want daarvoor is meer nodig dan een gelezen boekenlijst.
***
Lees ook: Pubers lezen wel, maar geen boeken en Een boek lezen voor school in 24 hilarische stappen.