De oorlog in Oekraïne is voor iedereen een spannende en beangstigende tijd, ook voor pubers. Wat helpt is met hen erover praten.
De oorlog in Oekraïne duurt nu negen dagen. Al negen dagen lang is het bij ons thuis het gesprek van de dag. Ik merk dat het mijn pubers bezighoudt. Ze hebben allerlei vragen, willen weten hoe ik erover denk, en waarom het zo lang duurt voordat er een oplossing is. En de laatste dagen willen ze weten hoe groot de kans is dat er een nucleaire oorlog uitbreekt.
Een oorlog dichtbij
Dat ze er zo mee bezig zijn komt aan de ene kant omdat ik ermee bezig ben, ik kijk en luister de hele dag het nieuws en actualiteitenprogramma’s, aan de andere kant zien ze op social media de oorlog door de ogen van leeftijdsgenoten. Oekraïense pubers die op hun slaapkamer zitten en laten zien hoe de bommen een paar straten verder inslaan. Hoe bang en verdrietig ze zijn. En hoe ze afscheid moeten nemen van hun huis en hun vader als ze de mogelijkheid hebben om te vluchten.
Meer dan normaal vraag ik aan mijn pubers wat ze voelen en wat ze denken. Ik merk dat ik de situatie begrijpelijk voor hen wil maken zonder ze angst in te boezemen. Ik wil hun vragen beantwoorden zonder verwarring te saaien. Maar eigenlijk weet ik niet zo goed hoe ik dat moet doen. Hoe leg je oorlog uit? Het is zowel abstract als complex.
Komt het goed?
In de oorlog tussen Oekraïne en Rusland speelt decennia geschiedenis een rol. Dat kun je niet als een ruzie tussen twee landen bestempelen. Daar is het veel te ingewikkeld voor. Bovendien, hoe kan ik iets uitleggen als ik het zelf niet eens begrijp? Ik wil ze geruststellen, ik wil ze laten weten dat het goed komt, maar ik durf die woorden niet uit te spreken. Want komt dit wel goed? Ik weet het gewoon niet.
In een artikel in de Volkskrant zegt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont dat je niet moet zeggen dat hier nooit iets zal gebeuren. Want als dat uiteindelijk niet waar blijkt, dan ben je je kind ‘kwijt’. Pont: ‘Het hoogst haalbare in deze situatie is om als ouder een betrouwbare gesprekspartner te zijn. Je kunt bijvoorbeeld praten over kansen. En schetsen dat de kans klein is dat Rusland ook hier iets zal doen.’
Praat met je puber
Praat ook met je puber over fake news. En dat ze bewust moeten zijn van dat wat ze zien. Vooral op TikTok gaan veel video’s rond met geluiden en of beelden die niks met de oorlog te maken heeft. Zoals een video over The Ghost of Kyiv, een Oekraïense piloot die meerdere Russische gevechtsvliegtuigen zou hebben neergehaald. Die beelden, zo bleek later, kwamen uit een game.
Ook donatie-acties moet je op social media tegen het licht houden. Er gaat een video rond waarin een man met een Slavisch accent in een livestream doet alsof de kernoorlog is begonnen en dat donaties welkom zijn. Ook dit is nep. Het is dus altijd belangrijk om te kijken wat de bron van het nieuws is. Leg ook uit hoe een algoritme werkt. Dat als je puber een video van de oorlog bekijkt, er ook berichten over andere oorlogen kunnen worden getoond.
Lichtpuntjes om aan vast te houden
Met elkaar praten klaart de lucht een klein beetje, merk ik. Mijn pubers vinden het fijn om hun verhaal kwijt te kunnen. Ook al heb ik niet alle antwoorden. We bedenken zelfs wat een eventuele oplossing zou kunnen zijn en ook dat klaart de lucht een beetje. Het geeft mijn pubers in ieder geval het gevoel dat er een einde kan komen aan deze oorlog.
Wat ook helpt, is op zoek gaan naar positief nieuws. Niks is mooi aan een oorlog, maar er zijn toch ook kleine lichtpuntjes. Mensen die wereldwijd tegen deze oorlog protesteren, mensen die elkaar tijdens het vluchten waren kwijt geraakt en elkaar weer hebben gevonden, mensen die hun huisdieren mogen meenemen naar een ander land, de enorme hulpacties aan de grenzen. Het zijn misschien heel kleine lichtpuntjes, maar ze zorgen voor hoop en dat is iets waar ik mijn pubers aan wil leren vasthouden.