We willen onze pubers best wat privacy geven. En dus stormen we niet zomaar hun kamer in, of de badkamer als ze aan het douchen zijn. Maar hoe zit dat met hun online leven? Als je toezicht wilt houden, kun je dan zomaar in de telefoon van je kind kijken?
Nee, mijn dochter was niet blij toen ik twee jaar geleden door een uit de hand gelopen WhatsApp gesprek scrolde. Huilend keek ze hoe ik berichtje na berichtje las. Berichtjes waarin plagen overging in pesten. Ik snapte opeens waarom ze zo teruggetrokken was, waarom ze met tegenzin naar school ging. In een groepsapp hadden een paar meisjes zich tegen haar gekeerd waarop mijn dochter op haar beurt zich tegen hen keerde. Het was niet fraai wat ik las, van alle betrokkenen overigens, ook van mijn dochter. In een poging om het offline op te lossen stuitte ik op drie begripvolle ouders en op een die vond dat het niet onze zaak was, en dat onze dochters het maar met elkaar moesten oplossen. Aan de ene kant had deze moeder gelijk, kinderen moeten zelfredzaam zijn, maar aan de andere kant hadden we het hier over vijf twaalfjarige meisjes! Die waren gewoon nog te jong om dit met elkaar uit te vogelen. Zelfredzaamheid moet je tenslotte ook leren.
Er bovenop zitten
Toch zette dit voorval me aan het denken. Is dat wat er op social media gebeurt louter een zaak van onze pubers of moeten we daar als ouders bovenop zitten? Hoe zit dat met kinderen en hun privacy? Toen mijn pubers jonger waren, 11, 12 jaar, hanteerde ik vaak het ‘wie betaalt bepaalt-principe’. Ik vond dat ik zo nu en dan op hun telefoon mocht kijken omdat ik nu eenmaal de rekening betaalde. Mijn pubers dachten daar anders over. Die beveiligde alles met minimaal twee wachtwoorden die ze ook nog eens wekelijks veranderen. Nu ze ouder zijn gaat het me helemaal niks aan. Ze roepen om de haverklap dat ze een ‘eigen’ leven hebben. Waarmee ze zoveel bedoelen als: bemoei je er niet mee.
Online/offline
Dat akkefietje destijds met mijn dochter liep uiteindelijk met een sisser af, maar het had niet zo ver hoeven komen als ik eerder een blik op haar berichtjes had geworpen. Het was sowieso een goede aanleiding om thuis weer eens over social-mediagebruik te praten. Wat post je wel en wat niet? Wat zeg je online tegen iemand en wat offline? Maar ook: mogen we als ouders onze neuzen steken in hun online zaakjes? Ik maakte een afspraak met hen dat zolang ik het gevoel had dat het goed met ze ging ik niet hun berichtjes zou lezen. Maar dat ik wel af en toe samen met hen door hun social-mediakanalen ga om te kijken wat ze daar aan het doen zijn. En met wie.
Ongevraagd kijken? Dan ben je strafbaar
Uit een onderzoek van J/M Ouders blijkt dat bijna de helft van alle ouders de telefoon van hun kind checkt. 48 procent loopt ongevraagd door appjes, berichtjes en foto’s van hun zoon of dochter. Opvallend detail: door dat te doen ben je strafbaar. In het verdrag voor de rechten van het kind staat namelijk dat niemand zonder toestemming brieven of berichtjes van een kind mag lezen. Anders schend je de privacy van je kind. En hoewel privacy een groot goed is, en ook een goed recht, schuurt het wel. Want als ouder ben je ook verantwoordelijk voor je kind en moet je als ouder je kind beschermen. Sterker nog, dat laatste staat in datzelfde verdrag: dat je als ouder je kind moet opvoeden en begeleiden. Ook op het gebied van social media.
Digitaal handelen
Freek Zwanenberg werkt bij Bureau Jeugd & Media en geeft lezingen aan ouders over omgang media en kinderen. ‘Er zijn geen vaste richtlijnen als het gaat om privacy. Het is ook heel abstract voor kinderen, want wat is dat eigenlijk? In het begin zullen kinderen het prima vinden als je over hun schouder meekijkt, maar als ze naar de middelbare school gaan willen ze dat niet meer. Dat hoort ook bij die levensfase, een puber laat je meer los.’ Het is volgens hem belangrijk om met je kind in gesprek te blijven over hoe je met elkaar omgaat via een scherm. Maar ook dat digitaal handelen gevolgen kan hebben, bevoordeeld bij pesten of een pikante foto sturen. ‘Als je met je kind van meet af aan over dit soort dingen praat, bouw je een vertrouwensband op. Is er dan echt iets aan de hand, zal je kind sneller erover durven praten.’
Blote mannen, vrouwen in bikini
En toch blijft dat loslaten lastig. Ik wil mijn pubers zelf verantwoordelijk laten zijn voor wat ze posten, schrijven en tikken. Maar soms zie ik ook hoe naïef ze kunnen zijn. Mijn dochter had een van haar social media-accounts op openbaar gezet, terwijl onze regel is dat hun accounts privé moeten zijn. Binnen no time had ze duizenden volgers. Geweldig vond ze dat, maar toen ik door al die nieuwe ‘vrienden’ scrolde zag ik opvallend veel mannen met ontbloot bovenlijf en rondborstige vrouwen met minuscule bikini’s aan. Niet bepaald de vrienden die bij jonge puber passen. Het account ging onder hevig protest weer op slot en minimaal de helft van haar nieuwe contacten verdween naar de prullenbak. Woest was ze, maar toen een paar weken later een vriendinnetje vervelende avances via privéberichtjes van mannen kreeg, snapte ze ook waarom wij hadden ingegrepen.
Vieze oude man
Aan de andere kan kun je ook te bezorgd zijn als ouder. Die keer dat mijn dochter wilde afspreken met een meisje dat ze via Instagram had ontmoet was mijn reactie nogal hysterisch. In mijn hoofd speelde onmiddellijk het meest zwarte doemscenario af: dit schattige meisje was ongetwijfeld een vieze kerel van 40. Mijn reactie, schreeuwen en zeggen hoe ze zo stom had kunnen zijn, had niet alleen mijn dochter gekrenkt, maar zorgde er ook voor dat een gesprek hierover meteen een nare bijsmaak had.
Het is helemaal niet erg om uit te leggen dat niet iedereen goede bedoelingen heeft en dat er bijvoorbeeld achter een account van een meisje ook een volwassen man kan schuilen, maar dat werkt toch het beste als je dat op een beetje rustige toon doet. Nu werd het door hysterie en angst omringd. En vooral dat laatste wilde ik niet. Mijn angst moest niet die van haar worden. Het liep gelukkig goed af. Toen ik mezelf weer had herpakt stelde ik voor dat de moeder van dat meisje mij even zou bellen zodat ik een en ander kon verifiëren. Mijn dochter vond het be-lache-lijk, en dat ik haar voor schut zette, maar ik was onverbiddelijk. Als ze wilde afspreken dan was het onder deze voorwaarde. Zo raar was mijn voorwaarde niet, zo bleek al snel. De moeder van dat meisje – het account was dus gelukkig niet van een rare man – had hetzelfde idee geopperd. Nadat we beiden wisten dat het oké was, konden onze dochters afspreken.
Verantwoordelijk gedrag
Waarom vinden we privacy toch zo belangrijk? Ik kreeg vroeger nog net geen draai om mijn oren als ik de post van mijn ouders openmaakte, zelfs als het alleen maar reclame was. Dat waar je naam niet op staat, is niet voor jouw ogen bestemd, zo is mij als kind ingeprent. Maar wat als ik die paar keer dat het bijna misging niet had ingegrepen? Zwanenberg: ‘Als je kind geen verantwoordelijk gedrag vertoont moet je ze daarop aanspreken. Maar dat is ook lastig, want je loopt als ouder vaak achter de feiten aan. Pestgedrag bijvoorbeeld is vaak al maanden bezig voor jij als ouder erachter komt.’
Net als in het echte leven kun je je kind niet altijd beschermen tegen gevaar. Een verkeerd begrepen appje, een foto die circuleert, dreigementen, het gebeurt allemaal online. Voor kinderen is het belangrijk dat ze weten: het kan gebeuren, maar het kan ook opgelost worden. Zwanenberg: ‘Lees je in de krant over cyberpesten, of foto’s die ongewild zijn verspreid, ga dan met je kind in gesprek hierover. Laat zien wat er kan gebeuren. Dat krijgen ze er een gevoel bij en wordt het minder abstract.’
Digitale schaduw
Hij wil ook benadrukken dat kinderen zich bewust moeten worden van hun ‘digitale schaduw’. Alles, maar dan ook echt alles wat ze online zetten wordt bewaard. ‘Als je kind op Instagram post dat hij of zij zich bijvoorbeeld depressief voelt, wordt dat opgeslagen. Wie weet kun je over tien jaar zo hele psychologische profielen kopen bij bedrijven als Facebook. Waarin ook die depressieve gevoelens staan en die ene vakantiefoto in bikini of zwembroek. Daar staan we helemaal niet bij stil. Daarin moet je kinderen ook opvoeden: wees zuinig met de informatie die je deelt.’ Dat laatste geldt misschien ook wel voor onszelf. Want ook als ouder posten we óók van alles online.’
Dit artikel stond ook in Radar+
