Ik stuitte online op een geweldige webserie van de VPRO, CV der mislukkelingen. Een serie om iedereen die last heeft van prestatiedruk een hart onder de riem te steken. Het was niet alleen voor mij heel leerzaam, mijn pubers die ik liet meekijken waren eveneens zichtbaar opgelucht. Het hoeft dus allemaal niet perfect te zijn.
Eerlijk zeggen: hoe vaak heb je het over je mislukkingen tegen je pubers? Over de dingen die niet goed zijn gegaan? Met het idee dat we het goede voorbeeld willen geven zijn we misschien wel geneigd om juist die dingen die niet goed zijn gegaan achterwege te laten. In plaats van dat we het hebben over diploma’s die we niet haalden, studies die we begonnen en niet afmaakten, relaties die verbroken werden en banen waar we werden ontslagen, laten we vaak alleen maar zien wat wel goed gaat. Want in deze tijd staat succes immers boven alles.
Waarom we onze pubers over mislukkingen moeten leren
Ook ik doe er aan mee, realiseer ik me. Ik vertel bijvoorbeeld mijn pubers over hoe belangrijk het is om een studie af te ronden, maar ik laat achterwege hoe kronkelig de weg was die ik aflegde. Ik ging van vwo naar havo, bleef zitten, en slaagde uiteindelijk met hakken over de sloot voor mijn diploma. Daarna nam ik een tussenjaar omdat ik niet wist wat ik wilde doen.
Ik begon een studie Frans, waar ik halverwege het eerste jaar al afhaakte, schreef me in voor de school voor journalistiek, maar werd niet toegelaten, en schreef me in voor de filmacademie, en een maand later schreef ik me weer uit. Uiteindelijk besloot ik om nog maar een paar tussenjaren te nemen bij gebrek aan een vast plan en studieambitie. Ik studeerde uiteindelijk alsnog op mijn 24ste af. De hiaten in mijn cv kennen mijn pubers alleen als de spannende verhalen van mijn reizen, want dat klinkt beter dan: ‘ik had geen idee wat ik wilde doen’.
Niet alles loopt altijd goed
Ik heb het eigenlijk ook nooit over de reeks baantjes die op niks uitliepen. Ik solliciteerde ooit bij een uitzendbureau, maar kwam niet verder dan de psychologische test. Na die test werd me minzaam meegedeeld dat ik helemaal niet in het profiel van de administratief medewerker paste. En ik kwam ook nooit door de voorrondes heen van een aantal luchtvaartmaatschappijen toen ik had bedacht dat ik stewardess wilde worden.
Ook in mijn werk als journalist verliep niet alles even goed. Menig magazine belde niet terug nadat ik ze een aantal artikelen had gestuurd. En niet eens zo heel lang geleden werd ik via via benaderd om mee te werken aan een magazine van een leuk en gelikt kledingbedrijf met een heerlijke brutale marketing, maar toen ik tegenover de hoofdredacteur zat, zei dat hij mijn werk niet vond passen bij het magazine en kon ik weer gaan.
Die mislukkingen leverden me naast tranen ook wijze levenslessen. Ik leerde vallen en weer opstaan, incasseren en weer doorgaan. Ik leerde dat de wereld niet stopte omdat iemand mij niet leuk vond, of niet goed genoeg voor het werk wat gedaan moest worden. Ik leerde verder kijken, maar ook naar mezelf kijken. Na elke mislukking vond ik mezelf als het ware opnieuw uit. Want als dit niet lukte dan moest ik het op een andere manier doen.
Ik leerde mijn onmogelijkheden te accepteren en uitdagingen te omarmen. Maar bovenal leerde ik dat het oke is als iets niet lukt. Dat het oke is als je niet perfect bent. Dat het oke is om iets niet te weten en onzeker te zijn. En daarmee leerde ik misschien wel de belangrijkste les van mijn leven: van mezelf houden met al mijn imperfecties.
Belangrijke les: mislukkingen horen erbij
Het is een les die ik mijn pubers ook gun. Dat ze weten dat mislukkingen erbij horen. En dat het leven niet alleen maar rozengeur en maneschijn is, maar dat je af en toe keihard op je bek gaat en weer op moet staan. Belangrijk, want in de wereld waarin onze pubers opgroeien is het idee ontstaan dat alles fantastisch en succesvol móet zijn.
Er moeten hoge cijfers worden gehaald, leuke bijbaantjes worden gedaan, flink gesport, een ruime vriendenkring worden onderhouden, vrijwilligerswerk worden gedaan, en dan ook nog een gevatte post op social media zetten. Jongeren voelen hierdoor een behoorlijke druk om aan het perfecte plaatje te moeten voldoen. En beoordelen elkaar ook steeds meer op prestatiegerichte eisen zoals het aantal volgers op social media.
Uit een onderzoek van Hogeschool Windesheim blijkt dat 62% procent van de studenten vaak tot erg vaak prestatiedruk in het dagelijks leven ervaart. Ook stellen 59% steeds hogere eisen aan zichzelf. Het was voor het eerst dat er in Nederland op deze schaal onderzoek is gedaan onder studenten naar de prestatiedruk die zij in het dagelijks leven ervaren. En niet alleen in hun studie of werk, maar ook in hun sociale leven. Bijna 24% van de studenten zegt dat zij vaak tot erg vaak het gevoel hebben een leuk sociaal leven met veel vrienden te moeten hebben om aan te sluiten bij anderen. Dit prestatiedruk kan leiden tot psychische klachten, zoals stress, slapeloosheid, depressieve gevoelens en burn-out.
Een leven zonder tegenslag?
In een artikel op NOS.nl zegt psychiater Esther van Fenema dat een deel van het probleem bij de ouders ligt. Die hebben tegenwoordig namelijk een opgeblazen idee van hun kinderen: ze zijn allemaal geniaal. Als die kinderen er dan in de grote mensenwereld achter komen dat ze niet geniaal blijken te zijn, is dat lastig. Ouders leren kinderen volgens de psycholoog te weinig omgaan met tegenslag. Met als gevolg dat als een vriendje het uitmaakt of een tentamen niet wordt gehaald, ze daar niet goed mee om kunnen gaan.
Ouders hebben volgens haar de neiging om bovenop hun kinderen te zitten en alles wat ze doen fantastisch te vinden. Maar ja, je kunt nu eenmaal niet altijd leuk en succesvol en geweldig zijn. Om kinderen daar mee om te leren gaan moeten ze dus leren dat mislukkingen erbij horen. Als ouder is het belangrijk om je kwetsbaar op te stellen en te laten zien dat jij ook niet perfect bent. En dat in jouw leven ook het een en ander mis is gegaan. Niet alleen leren ze dat mislukkingen niet erg zijn, ze leren ook dat het leven niet stopt als iets niet goed gaat. Dat je opstaat en weer verder gaat. En dat je juist van de dingen die niet goed zijn gegaan veel leert.
Op je bek gaan en weer opstaan
En dus zette ik mijn pubers aan de keukentafel en vertelde ze over een baan die ik onlangs graag had willen hebben, maar niet kreeg. Ik vertelde ze over mijn onzekerheden die ik soms heb als ik een artikel schrijf. En of ik het wel goed doe als moeder, want ik snap heus wel dat ik niet altijd die fantastisch leuke moeder kan zijn.
Ik liet ze zien dat de wereld meer is dat het picture perfect en dat je juist van imperfectie leert, niet alleen over jezelf, maar ook over anderen. En als dingen niet goed gaan kun je daarin juist de kracht vinden om het anders te doen, of om zelf te veranderen. Als alles alleen maar goed gaat en geweldig is dan gebeurt er verder niks. Mijn pubers knikten braaf. En vroegen, opportunistisch als ze zijn, ‘Dus, als we dit jaar niet overgaan, dan is dat oké?’ Ik geloof dat mijn lesje mislukkingen prima is overgekomen.
