Sociale media zijn voor pubers spannend, romantisch en leerzaam. Onderzoeker Marijke Naezer dook in de wereld van jongeren, sociale media en seksualiteit en legt uit waarom je als ouder vooral niet in paniek moet raken als jouw puber blootfoto’s deelt.
Ouders zouden zich niet al te veel zorgen moeten maken als ze ontdekken dat hun puber blootfoto’s naar hun vriend of vriendin stuurt, vindt Marijke. Het hoort nu eenmaal bij hun seksuele zoektocht. Als ouder kun je beter het gesprek hierover aangaan dan het verbieden. In 10 vragen legt ze uit waarom jongeren dit doen en welke regels er zijn op het gebied van delen van blootfoto’s.
1. Wat is volgens jou de definitie van sexting?
‘Er bestaan verschillende definities. Zelf vind ik deze erg geschikt, omdat hij neutraal is en aansluit bij de belevingswereld van jongeren: het maken en delen van sexy materiaal van zichzelf via sociale media. Dit kan tekst zijn, maar ook beeld, bijvoorbeeld foto’s, video’s of webcamgesprekken. Hoewel voor sexy foto’s vaak het woord naaktfoto’s wordt gebruikt, is de afgebeelde persoon op die foto’s lang niet altijd naakt. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om een foto in ondergoed. Kortom: sexting is, met deze definitie, een breed begrip, waar we genuanceerd naar moeten kijken.’
2. Weet jij hoeveel pubers daarmee bezig zijn?
‘De cijfers lopen nogal uiteen door het gebruik van verschillende woorden, definities, onderzoeksmethoden en onderzoekspopulatie. In een representatieve survey van Rutgers onder Nederlandse jongeren tussen de 12 en 25 jaar uit 2017 gaf 13% van de deelnemers aan dat ze in het afgelopen half jaar een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf naar iemand anders hadden gestuurd. 7% had borsten of geslachtsdelen laten zien via de webcam, en 5% had ‘seksuele dingen’ gedaan tijdens een videochat.’
3. Is het belangrijk dat jongeren dit doen?
‘Het is niet noodzakelijkerwijs belangrijk dat ze het doen, er zijn ook pubers die het niet doen, maar het kan veel betekenen. Sexting biedt jongeren nieuwe mogelijkheden om vorm te geven aan seksualiteit; één van de centrale ontwikkelingstaken in de adolescentie.’
4. Kun je uitleggen waarom sexting vooral leuk en opwindend is?
‘Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat jongeren via hun seksuele activiteiten op sociale media vormgeven aan tenminste vier dimensies van seksualiteit: seksuele avonturen, romantische intimiteit, identiteit en kennisontwikkeling. Ook sexting kan hieraan bijdragen. Zo kan het versturen van een sexy tekst, foto of filmpje gezien worden als een manier om op avontuur te gaan, waarin een mix van gevaar en plezier centraal staat. Zo’n avontuur kan allerlei mogelijke uitkomsten hebben, waaronder positieve uitkomsten zoals plezier en (seksuele) opwinding, een ontmoeting met een potentiële liefdespartner en de versterking van vriendschappen.
Sexting kan ook bijdragen aan intimiteit binnen romantische relaties- de meeste sexts worden gedeeld binnen deze context. Verder kan sexting een manier zijn om vorm te geven aan identiteit: wie ben ik/ wie wil ik zijn? En het kan helpen om kennis en ervaring op te doen op het gebied van seksualiteit.’
5. Waarom moeten ouders vooral niet in paniek raken als hun puber blootfoto’s appt?
‘De huidige beeldvorming rond sexting is overwegend negatief en wordt beheerst door angst. Op basis van die angst raden we jongeren (vooral meiden) allerlei activiteiten af, terwijl die activiteiten voor hen juist heel waardevol kunnen zijn. We ontnemen jongeren daarmee een kans om zich te ontwikkelen. De negatieve beeldvorming zorgt er bovendien voor dat slachtoffers gemakkelijk de schuld krijgen als er iets vervelends gebeurt, zoals de ongewenste verspreiding van sexy foto’s, want ‘dan had je die foto’s maar niet moeten maken’. Dat is heel schadelijk voor slachtoffers en het maakt degenen die werkelijk verantwoordelijk zijn, namelijk degenen die zo’n foto ongevraagd verspreiden, onzichtbaar.
Uit mijn laatste onderzoek bleek dat deze plegers zich hierdoor gesteund en zelfs aangemoedigd voelen. Zij hebben het idee dat ze andermans sexy beeldmateriaal zomaar door mogen sturen. Paniek verergert dus het probleem van seksueel grensoverschrijdend gedrag, in plaats van het te bestrijden.’
6. Hoe kun je het beste met je puber in gesprek gaan over sexting?
‘Mijn ervaring is dat jongeren het makkelijkst over dit onderwerp praten als zij zich serieus genomen voelen. Als ze weten dat hun ouders bij voorbaat al anti-sexting zijn, zullen ze er minder snel over in gesprek gaan. Ze vinden het daarentegen over het algemeen erg leuk als ze open, oprecht geïnteresseerde vragen krijgen, en als er ook echt naar hun antwoorden geluisterd wordt. Op die manier kan er een seks-positief en genuanceerd gesprek op gang komen over de verschillende aspecten van sexting.
7. Zijn er regels? Een leidraad voor wat je wel en niet moet doen?
‘Seksualiteit is lastig te vatten in regels. Maar één regel is van groot belang: heb aandacht en respect voor het (seksuele) welzijn van anderen. Als iemand jou een sexy berichtje stuurt, ga dat dan niet zonder toestemming van diegene verspreiden. Een jongen uit mijn onderzoek zei het mooi: “Als ik jou mijn koptelefoon leen, wil ik ook niet hebben dat jij hem zomaar doorgeeft aan anderen!” En als iemand aangeeft niet te zitten wachten op jouw sexy beeldmateriaal, stuur dat dan ook niet.’
8. Kun je die beelden zomaar delen?
‘Beelden van jezelf kun je natuurlijk delen zoveel je wilt, mits je jezelf en de ontvanger hier een plezier mee doet. Voor het delen van beelden van anderen moet je toestemming vragen aan diegene. Het ongewenst verspreiden van andermans materiaal is seksueel grensoverschrijdend gedrag.’
9. Is het te voorkomen dat beelden die je hebt verstuurd gedeeld worden?
‘Deze vraag is begrijpelijk, maar problematisch: het legt de verantwoordelijkheid voor wat er met sexy beeldmateriaal gebeurt volledig bij de potentiële slachtoffers. Dat is de omgekeerde wereld. Als we dit probleem aan willen pakken, zullen we om te beginnen de verantwoordelijkheid heel duidelijk bij de plegers moeten leggen. We moeten jongeren dus vragen: wat doe je als je sexy materiaal van iemand ontvangt? Welke verantwoordelijkheden brengt dit met zich mee en hoe zit het met privacy, respect en wederzijdse instemming?’
10. Wat zijn de consequenties van de ongevraagde verspreiding van beeldmateriaal en waarom is het belangrijk dat pubers daarvan op de hoogte zijn?
‘Uit mijn laatste onderzoek bleek dat de gevolgen van de ongewenste verspreiding van materiaal erg kunnen verschillen. Soms ontstaat er enorme ophef en wordt het slachtoffer vreselijk gepest en buitengesloten. In andere gevallen is er juist nauwelijks ophef. Soms houden pesterijen maanden- of zelfs jarenlang aan, terwijl het ook met twee weken weer overgewaaid kan zijn. Uit ervaringen van plegers blijkt, dat volwassenen vaak inadequaat reageren, bijvoorbeeld door het slachtoffer een standje te geven in plaats van de plegers.
Voor de plegers volgen er vaak nauwelijks consequenties. Terwijl die mogelijkheid er wel degelijk is: jongeren die ongevraagd andermans materiaal verspreiden kunnen in een Halt-traject terecht komen of zelfs strafrechtelijk vervolgd worden, afhankelijk van de precieze situatie. Het is belangrijk dat jongeren (en volwassenen) zich realiseren dat het ongevraagd delen van andermans materiaal seksueel grensoverschrijdend gedrag is, waar consequenties aan verbonden zijn. Pas als we ons dat realiseren en ernaar handelen, kunnen we dit probleem oplossen.’
